Kamienie na szaniec .

Linki

Ashley...

Wachowicz: ideały "Kamieni na szaniec" są wciąż ważne dla młodzieży

Ideały "Kamieni na szaniec" są wciąż ważne dla dzisiejszej młodzieży. Ta książka niesie nam przesłanie-marzenie bohaterów o ideale Polski godnej szacunku. I to marzenie jest wciąż żywe - powiedziała PAP pisarka Barbara Wachowicz, twórczyni wystawy "Kamyk na szańcu".

Wystawa "Kamyk na szańcu" powstała ponad 20 lat temu i od tego czasu jest prezentowana w muzeach i domach kultury w całym kraju. Ostatnio można ją było oglądać w stołecznym w Muzeum Niepodległości.

Na ekspozycji można zobaczyć kilkaset pamiątek po bohaterach "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego m.in. zdjęcia, listy, dokumenty, notatki i przedmioty osobiste. Towarzyszy im prawie 150 plansz ilustrujących historię zarówno bohaterów książki, jak i jej autora oraz samej wystawy. Ekspozycja przybliża też historię polskiego ruchu harcerskiego od początków wieku XX po lata 90. Na dokumentujących ją licznych fotografiach można zobaczyć również m.in. obchody kolejnych rocznic powstania warszawskiego i akcji pod Arsenałem.

Wśród pamiątek po bohaterach "Kamieni na szaniec" znalazły się m.in. list Jana Więckowskiego "Drogosława" do matki wysłany podczas powstania warszawskiego i jego fałszywą kennkartę na nazwisko Jerzy B. Tarkowski wykonaną w podziemnej komórce legalizacyjnej; dokumenty jego siostry Marii Więckowskiej oraz wystawiony w 1950 r. dyplom UW Anny Zawadzkiej "Hanki", siostry "Zośki".

Na wystawie można również obejrzeć: zeszyt z poezją Jana Romockiego "Bonawentury" i sklejkowe tabliczki z jego powstańczej mogiły; indeksy z Politechniki Warszawskiej należące do Jana Rodowicza "Anody" i jego opaskę powstańczą; dowód osobisty "Zośki" na fałszywe nazwisko Tadeusz Zieliński; pismo "SAD" oraz liczne wydania "Kamieni na szaniec", w tym wczesne i obcojęzyczne.

"+Posłuchajcie opowiadania o Alku, Rudym, Zośce, opowiadania o ludziach, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały - braterstwo i służbę+ - tymi słowy druh Aleksander Kamiński jak gawędę harcerską zaczął tę niezwykłą książkę +Kamienie na szaniec+. Niezwykłą, bo skromną, a tak porywającą. I niezwykłe są jej losy, bo przecież w czasach ponurej nocy stalinowskiej była to książka zakazana, wyrzucona z bibliotek, a jej autor był prześladowany" - opowiadała PAP Barbara Wachowicz.

Odniosła się też do tekstu "+Kamienie na szaniec+ czyli mit domaga się analizy", w którym dr Elżbieta Janicka z PAN wyraziła wątpliwość, czy książka Kamińskiego jest właściwą lekturą dla młodych czytelników i czy przedstawiony przez autora obraz okupacyjnej Warszawy jest zgodny z historyczną prawdą.

"Myślę, że nikt z nas nie oczekiwał, że w wolnej Polsce także będziemy musieli tej książki bronić przed atakami. Tej książki, która przecież promieniuje ofiarną przyjaźnią do dzisiaj i która niesie nam przesłanie-marzenie bohaterów o ideale Polski godnej szacunku. I nie damy sobie tego daru odebrać, ani nie pozwolimy znieważać bohaterów" - podkreśliła Wachowicz.

Zaznaczyła, że młodzież wciąż tłumnie zwiedza wystawę. "I cytuje słowa z harcerskiej pieśni +Gdzie jesteście Rudy, Alku, Zośko?+ i odpowiada - co jest największą naszą nagrodą - +tu ich spotykamy, wśród tych bezcennych pamiątek+. Bo na naszej wystawie możemy zobaczyć - oryginalny pamiętnik Tadeusza Zawadzkiego +Zośki+, na podstawie którego +Kamyk+ napisał +Kamienie na szaniec+; legendarną tablicę, którą Niemcy zasłonili napis +Mikołajowi Kopernikowi Polacy+, a którą +Alek+ brawurowo zdjął z pomnika naszego wielkiego astronoma. Możemy zobaczyć kennkartę +Rudego+, która wykopano po 50 latach z ziemi" - mówiła twórczyni wystawy.

"Znajduje się na niej także przejmujące zdjęcie +Rudego+, wizerunek twarzy człowieka, który jak by powiedział jego przyjaciel Krzyś Baczyński +żyje w czasie grozy ojczyzny mojej+. Możemy zobaczyć piękne listy miłosne +Alka+ i jego sympatii Basi oraz mszyste bazie, które Basia położyła mu na grobie 70 lat temu. Ale także jest ogromna ilość pamiątek z Powstania Warszawskiego, bo przecież 1 sierpnia 1944 r. na barykadach zrywu stanęła znowu symbolicznie trójka przyjaciół - batalion +Zośka+, kompania +Rudy+, pluton +Alek+" - relacjonowała Wachowicz.

Jak przypomniała, jednym z żołnierzy "Zośki" był właśnie poeta Krzysztof Kamil Baczyński. "Zanim zginął w powstaniu rzucił te słowa jak testament, ogromny, dla nas także +Trzeba nam teraz umierać, by Polska umiała znów żyć+. I jak widzę tłumy młodzieży przyjeżdżające z całej Polski na naszą wystawę, jak czytam ich wpisy w księdze pamiątkowej to myślę, że właśnie dzięki takim młodym Polska będzie umiała żyć" - podsumowała twórczyni wystawy, autorka wielu książek o harcerzach Polski Podziemnej Barbara Wachowicz.

....

,,Kamienie na szaniec" to literacki wyraz przeżyć pokolenia młodych czasu wojny . Był to czas największego zła ale i jesszcze większego dobra ! Tak jest zawsze . O tym mówi Biblia . Gdzie rozlał się grzech tam jeszcze bardziej rozprzestrzeniła się łaska (czyli donro). Także łaska bohaterstwa .
Dziś nie trzeba ginąć . Dziś trzeba tzw. odwagi cywilnej , o którą zresztą jakże trudno !

Pamięć o "Zośce". Jan Rodowicz (Anoda)
Mateusz Zimmerman
Dziennikarz Onetu

Jan Rodowicz - Materiały prasowe

Pod Arsenałem ciskał w Niemców butelkami z benzyną. Uszedł z życiem z powstania, a potem ratował od zapomnienia groby poległych i świadectwa ocalałych. Zginął po aresztowaniu przez bezpiekę – do dziś nie wiadomo, w jakich okolicznościach.

Matka się cieszyła, że chociaż on przeżył – jego starszy brat zginął w powstaniu. Ale po Janka w Wigilię 1948 r. przyszła bezpieka. Od matki dostał jeszcze w ostatniej chwili opłatek.
REKLAMA

Przez kolejne dwa miesiące rodzice chodzili z paczkami po różnych więzieniach – nic nie wiedzieli. Potem dostali suche urzędowe pismo z informacją, że Jan Rodowicz nie żyje: "samobójstwo".

Ciskał butelki z benzyną i parodiował Hitlera

Wiosną 1939 roku zdał małą maturę. Związał się z "Pomarańczarnią" – słynną drużyną harcerską działającą w gimnazjum i liceum im. Stefana Batorego, do której należało wielu wybitnych członków Szarych Szeregów – m.in. Rudy, Alek i Zośka.

Z uwagi na wiek Rodowicz zajmował się początkowo małym sabotażem, dezinformacją i obserwacją Niemców. Z kolegami malował kotwice Polski Walczącej na murach i zrywał niemieckie flagi. W podziemiu zrobił kurs elektrotechniczny, dzięki czemu mógł montować radiostacje. Pojawił się pseudonim: Anoda.

Ukończywszy konspiracyjną podchorążówkę, dostał wreszcie do ręki broń. Sam okazał się świetnym instruktorem dla młodszych kolegów. Podkomendny z batalionu "Zośka": "Gdyby było więcej takich ludzi, świat byłby lepszy".

Anoda był poważny, kiedy przychodziło do służby ojczyźnie, ale poza tym – kpił i żartował bezustannie. Śpiewał, słuchał muzyki (nie tańczył, bo przyrzekł tego nie robić aż do końca wojny). Przyjaciele wspominali jego talent aktorski i kabaretowy - np. opuszczał grzywkę i znakomicie parodiował Hitlera.

Pod Arsenałem to on rzucił w Niemców pierwszymi butelkami z benzyną. Dostał za tę akcję Krzyż Walecznych – a matka o jego udziale dowiedziała się dopiero po latach. Rodowicz uczestniczył też w paru innych akcjach bojowych, m.in. w oswobodzeniu więźniów pod Celestynowem czy ataku na posterunek w Sieczychach.

Brzozowe krzyże, czyli strażnik pamięci

W powstaniu walczył w szeregach "Zośki": cmentarze na Woli, Stare Miasto, kanały i Śródmieście, potem ewakuacja z Czerniakowa na drugi brzeg Wisły. Kula w płuco od snajpera, plecy poszarpane odłamkami, złamana ręka, trzy transfuzje. Lekarze po wojnie orzekli, że stracił ponad 80 proc. zdrowia.

Już po wojnie niedawni "zośkowcy" odkrywali konspiracyjne skrytki, a w nich: dokumenty batalionu. Anoda od razu wiedział, jak są ważne – stworzył biuro, które miało je przepisywać i opracowywać. Przede wszystkim: kazał kolegom i koleżankom spisywać wspomnienia.

"Zośkowcy" za jego namową odszukiwali groby poległych. Wydobywali ciała i przewozili na metalowym wózku na cmentarz – tak, aby towarzyszy broni nie grzebano bezimiennie. W ten sposób powstała charakterystyczna kwatera "Zośki" na Powązkach, z dziesiątkami brzozowych krzyży.

Przystąpił do "drugiej konspiracji" i nadal chodził na co dzień w mundurze. Ale latem 1945 r. aresztowano jego dowódcę, pułkownika Radosława, i ten wezwał podwładnych do ujawnienia. Anoda i jego koledzy zareagowali niechętnie, ale karnie.

W nowej Polsce podziemna walka nie miała już szans. Janek Rodowicz chciał żyć: zaczął studiować (kolega, późniejszy znany prezenter telewizyjny Jan Suzin, twierdził, że Anoda miał zadatki na świetnego architekta), kupił motocykl, miał dziewczynę. Z kolegami i koleżankami z "Zośki" jeździli na zimowiska w góry.

Trzy pogrzeby i nierozwiane wątpliwości

Nie było w tym już żadnego konspirowania, ale bezpieka i tak uznała potem, że była to zbrodnicza antypaństwowa działalność. Wkrótce po aresztowaniu Anody służby zabrały się za innych członków batalionu.

Przesłuchiwano go w gmachu na Koszykowej. Ubecy, którzy mieli z nim do czynienia, zgodnie twierdzili potem, że w żaden sposób go nie torturowano. Do desperackiego skoku z okna na czwartym piętrze miało go doprowadzić "polityczne rozczarowanie" sytuacją w kraju. Ale wątpliwości wobec oficjalnej wersji było aż nadto.

Znajomy lekarz przekazał rodzinie, że według sekcji zwłok Rodowicza zamęczono w śledztwie (nie wiadomo jednak, czy tę sekcję rzeczywiście wykonano). Podczas ekshumacji odkryto tajemniczy ślad za uchem, co mogło dowodzić, że Anoda zginął od strzału w głowę. Inne świadectwa sugerowały, że wyskoczył przez okno, bo chciał uciekać – ale przeżył upadek i dopiero potem oprawcy go zakatowali.

Trzykrotnie, już w wolnej Polsce, prokuratura wszczynała śledztwo w sprawie jego śmierci i trzy razy je umarzała. Dopiero ostatni z trzech pogrzebów Anody – w 1995 roku – był należycie uroczysty.

Gdy ubecy zabierali go z domu, zapomnieli o pudłach, które stały na szafie. Rodzice roznosili potem ich zawartość do zaufanych sąsiadów. To właśnie było archiwum batalionu "Zośka" – okazało się, tak jak przewidywał Anoda, bezcenne dla historyków.

...

I jeszcze meczenstwo po wojnie.